نکاتی درباره شهرری و اهمیت تاریخی و فرهنگی آن

دکتر محسن حیدرنیا، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد شهرری اظهار داشت: شهرری از شهرها و بلکه ابر شهرهای تمدن ایران  و اسلام به شمار می آید. از کاشغر چین تا قرطبه و غرناطه اندلس که گستره جهان اسلام از شرق تا غرب عالم قدیم بوده است، اگر بخواهیم تنها پنچ شهر بسیار شکوهمند و بزرگ را بر شماریم بی تردید یکی هم ری می باشد. ماجرای تاریخی سعد بن ابی وقاص و شهادت امام حسین^(ع) توسط او آن هم با انگیزه ملک ری نام این شهر را بیش از پیش بر سر زبان ها انداخته است.

"أ أترك ملك الرّيّ ‏و الرّيّ‏ رغبةأم ارجع مذموما بقتل حسين^(ع)       و في قتله النّار الّتي ليس دونها حجاب و ملك الرّيّ ‏قرّة عين"

این شعر وصف حال سعد بن ابی وقاس است در تردید و دو دلی که او را فرا گرفته بود. یک طرف این تردید قره العین ری بوده است. که این بیچاره سرآخر هم همین طرف را گرفته و با شهادت امام حسین^(ع) مذمّت دنیا و آتش آخرت را بجان خرید. (احسن التقاسیم ص 385)

محقق و پژوهشگر فرهنگ و تمدن ایران و اسلام افزود: تقریباً همه آثار تاریخی و جغرافیایی بعد از اسلام بویژه آثار فاخر سده های سوم تا هفتم هجری قمری از شهر شکوهمند ری سخن گفته و از اعمال، آثار و اعلام این شهر یاد کرده اند. مقدسی در احسن التقاسیم اخبار زیادی درباره مدینه ری و اعمال آن دارد.

همچنین در اعلاق النفیسه ابن رسته و مسالک و ممالک ابن خرداد و فتوح البلدان بلاذری، تاریخ طبری، مسالک و ممالک استخری و صوره الارض ابن حوقل، الاماکن حازمی، معجم البلدان یاقوت حموی سده هفتم، آثار البلاد و اخبار العباد قزوینی و...  اخبار زیادی درباره ری آمده است.

استادیار و مدرس دانشگاه های جهان گفت: در اشعار فارسی نیز ری به مظهر ثروت مشهور بوده است چنانکه باباطاهر عریان در سده پنجم در توصیف معشوق خود گوید:

دو چشمونت پیاله پر زمی بی            خراج ابروانت  ملک ری بی
همی وعده کری امروز و فردا           نمی دونم که فردای تو کی بی

و خاقانی گوید:

خرسند نگردد به همه ملک ری اکنون     آن دل که همی بود به خرسند خرسند.

حیدرنیا درخصوص ری و تمدن اسلامی اضافه کرد:
بی تردید ری در همه اعصار اسلامی از رونق و شکوه برخوردار بوده و خاستگاه برآمدن بسیاری از دانشمندان مسلمان اعم از شیعه و سنی بوده  است. اما ری سده چهارم و پنجم هجری، مقارن با اوج شکوه تمدن اسلامی که به آن عصر طلایی تمدن اسلامی گویند از جایگاه خاصی برخوردار بوده است، زیرا در این اعصار یکی از تختگاه های اصلی دولت قدرتمند ایرانی آل بویه بوده است دولتی که همزمان بغداد و عراق را در تسلط خود داشت و خلیفگان عباسی را تحت اراده سیاسی خود داشتند.

وجود وزیران دانشمند در این دوران مانند صاحب بن عباد و نیز کثرت دانشمندان و عالمان بسیار همراه با کتابخانه های معظم و نهادهای آموزشی و علمی مختلف ری را به یکی از گرانیگاه های تمدن ایرانی و اسلامی در این اعصار کرده بود که دانشمندان و طلاب علوم از شهرهای مختلف جهان اسلام برای کسب علم بدان روی می آورند.

حیدرنیا اذعان داشت: وجود نحله ها و مذاهب مختلف فکری و فلسفی و ادبی و فقهی و مذهبی این شهر را به چهره ای ممتاز از تسامح و ظرفیت بالای فکری و فرهنگی جهان اسلام بدل ساخته بود. البته که تشیع با وجود دانشمندان و عالمان برجسته ای چون شیخ صدوق^(ره) در سده چهارم جایگاه ویژه ای در این شهر داشت.

حیدرنیا ادامه داد: هجرت حضرت عبدالعظیم الحسنی^(ع) در نیمه اول سده سوم همزمان با امامت امام هادی^(ع) خود زمینه ساز تبدیل ری به مرکز و پایگاه مهم تشیع امامی کرده بود. که میوه های آن در زمان شیخ صدوق^(ره) در سده چهارم به بار نشست. تبعیت محض او از ولایت امام هادی^(ع)، نشانگر خط و جریان درستی از علوی تبار هاست که او نماینده بزرگی از آن بوده است. زیرا برخی از رگه های تندرو علویان حسنی برای خود خط و ربط سیاسی جداگانه ای قائل بودند که الزاماً با جریان تشیع اهل بیتی اصیل همخوانی نداشت.

به هر روی از برخاستن دانشمندان بزرگی در جهان اسلام در رشته های مختلف چون طب و ریاضی و نجوم و کلام و فقه و... در طی سده های چهارم تا هفتم هجری که همه منسوب به ری بوده و شهرت رازی داشته اند خود، مرکزیت ری را به عنوان یکی از مراکز ثقل سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و علمی جهان اسلام اثبات می نماید. از جمله این دانشمندان عبارتند از:

زکریای رازی^(ره)، ابوحاتم رازی^(ره)، شیخ صدوق^(ره)، ابوالفتوح رازی^(ره) و فخر رازی^(ره) که هر کدام در رشته ای خود از استوانه ها و اساطیر علم و دانش محسوب می شوند.

حیدرنیا در پایان گفت: به هر روی همکاری های علمی و فرهنگی آستانه مقدس حضرت عبدالعظیم^(ره) شهرری با دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام^(ره) شهرری می تواند زمینه های معرفی هر چه شایسته تر ری و دانشمندان رازی و نقش آنان در برآمدن تمدن ایرانی و اسلامی را فراهم آورد.


 

معرفی دکتر محسن حیدرنیا، استادیار تاریخ و تمدن ملل اسلامی:

و مولف صدها مقاله علمی، پژوهشی و تخصصی دیگر...