علی اکبری در مصاحبه با روابط عمومی جشنواره گفت: ری آن‌چنان پایگاه استواری در معماری ایران است که آن را تبدیل به خاستگاه یکی از مهم‌ترین شیوه‌های معماری این سرزمین در طول تاریخ کرده است. این امر ناشی از اهمیت موقعیت شهر و منطقه ری در جغرافیای ایران است. در اساطیر ایران،‌ ساخت ری را به هوشنگ، پسر کیومرث نسبت داده‌اند که فراهم کردن خانه‌های خوب را به عهده داشته است و این می‌رساند که ری همواره ازجمله نقاط آباد در ایران بوده است. در اوستا و در کتبیة بیستون، نام این شهر «راگا» و در تورات «راگز» نوشته شده است و به دلیل قدیم‌ بودن شبه شیخ‌البلاد مشهور بوده است؛ اما در تاریخ، سرآغاز شکل‌گیری ری را به دوره‌های مختلف ازجمله دوران پیش از آریایی‌ها، مادها، ساسانیان،‌ آل‌زیار، سلجوقیان و مغولان نسبت داده‌اند که نشان می‌دهد این شهر بارها در طول تاریخ، تخریب و از نو ساخته شده است و هر بار، دولتی که بازسازی آن را انجام داده، شکل‌گیری آن را به خود نسبت داده است. به گواه مستندات تاریخی،‌ ری در قرن سوم هجری، شهری عظیم و آباد و فقط نیشابور از آن بزرگ‌تر بوده است. شغل عمدة ساکنان آن بازرگانی بوده که ناشی از جای‌گیری‌اش در مسیر جاده ابریشم است.

ایشان اظهار داشت: استاد محمدکریم پیرنیا، ری را خاستگاه چهارمین شیوه در معماری ایران می‌داند و معتقد است می‌توانیم قائل به شیوه رازی در معماری باشیم که از سه شیوه پیش از خود یعنی شیوه‌های پارسی، پارتی و خراسانی، صفات و مشخصاتی را به ارث برده است. این شیوه از دوران سامانیان در قرن چهارم شروع می‌شود و تا حمله مغولان در قرن هفتم هجری ادامه می‌یابد و مقارن با حکومت سلجوقیان به اوج اعتلای خود می‌رسد. یکی از مهم‌ترین تحولات معماری در این دوران آن است که بار دیگر گنبد به معماری ایران بازمی‌گردد و به یکی از مهم‌ترین عناصر معماری پس از اسلام و اجزای اصلی سازنده مساجد و مقابر تبدیل می‌شود. رخدادی که منجر به تحولات عظیم در خلق فضاهای معماری و نیز سیمای شهری شد چراکه در پی آن معماری ایران توانست از حیث حرکت به سمت ارتفاع، بار دیگر مانند دوران ساسانیان، اوج بگیرد و نیز فضاهای یکپارچه وسیعی خلق شود که افراد را در یک موقعیت یکسان، گردهم‌ آورد و شرایط برای برگزاری مراسم عبادی در جماعت‌های کثیر و باشکوه در فضای بسته در شرایط اقلیمی نامساعد فراهم شود. این امر موجب دگرگونی اساسی در معماری و شهرسازی ایران پس از اسلام شد و به‌سوی شکل‌گیری منظری از کالبدهای ساخته‌شده پیش رفت که امروز تحت عنوان معماری و شهرسازی ایرانی-اسلامی شناخته می‌شود. هرچند ساخت گنبد و ایوان در معماری ساسانی رو کمال گذاشته بود و کاخ اردشیر بابکان در فیروزآباد و ایوان مدائن در تیسفون نمونه‌های باشکوهی از این تکنیک است، اما با ورود اسلام به ایران، از ساخت این عناصر که پیش‌تر در کاخ‌های ساسانی به کار می‌رفت، پرهیز شد. در سده چهارم هجری و در شیوه رازی، ساخت گنبد مجدداً آغاز و به نقطه عطفی در معماری ایران تبدیل شد. گنبدهای دوپوسته نیز از دیگر ابتکارات معماری در این دوران است. گنبدهای دوپوسته کارکردهای متعددی دارند ازجمله آنکه دوم قیاس متفاوت ادراکی برای انسان‌ها فراهم می‌آورند. سقف دارای دو پوستة متفاوت است؛ یکی بلند و دیگر کوتاه. گنبد مرتفع در مقیاس شهری عمل می‌کند و بنا را به‌صورت یک نشانه شهری درمی‌آورد که از گذرهای دورتر دیده می‌شود و می‌تواند به‌صورت یک شاخص، هم خود را بنمایاند، هم مردم را در مسیریابی و موقعیت‌یابی در سطح شهر راهنمایی کند و هم لمس امر معنوی، در مورد گنبد مساجد و مقابر، را در سطح شهر ممکن سازد. گنبد کوتاه‌، مقیاس فضای زیر گنبدخانه را برای کاربران فضا، در تناسب نزدیک‌تری به ابعاد بدن انسان قرار می‌دهد و فضا را انسانی‌تر و خودمانی‌تر می‌کند. بنابراین، دو تجربه متفاوت ادراکی برای مخاطب در فضای باز و بسته ایجاد می‌شود. همچنین این دوپوسته‌سازی، در شرایط سخت آب‌وهوایی، در جهت کنترل دمای هوای درون ساختمان، به‌خوبی عمل می‌کند. به‌این‌ترتیب، یکی از مهم‌ترین ابتکارات در فناوری ساخت گنبد، در این دوران رخ می‌دهد.

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد شهرری گفت: سنت دیگری که در معماری شیوه رازی معمول شد، ساخت آرامگاه‌های منفرد دارای گنبد یا بدون گنبد بود. بناهایی به‌صورت تک‌بنا که مدفن انسانی بزرگ یا حاکمی بوده است. این آرامگاه‌ها با هندسة دایره، هشت‌گوش، شش‌گوش و یا مربع هستند. یکی از معروف‌ترین مقابر ازاین‌دست، برج آجری مدور در شهرری است که نمای بیرونی آن مضرس بوده و از آثار اواخر عهد سلجوقی، به‌ احتمال‌ زیاد، قرن هفتم هجری قمری است که مدفن طغرل اول سلجوقی و برخی دیگر از افراد این خاندان است. معماری برخی دیگر از مقابر نیز برگرفته از تجربه ساخت میل‌های راهنما در مسیرهای حرکت کاروان‌ها است که به‌صورت بناهایی منفرد و بلند ساخته می‌شدند و دارای گنبدی رک یا نار بودند. از این ‌دست مقابر در این دوران به‌ وفور ساخته شده است به نحویکه برخی محققان شیوه معماری رازی را معماری آرامگاه‌سازی تلقی می‌کنند. گنبد قابوس یکی از شاخص‌ترین بناهای معماری ایران از این دوران است.

داور جشنواره افزود: از دیگر تحولات در معماری رازی آن است که بنا ضمن آنکه با مصالح مرغوب و خشت‌های پخته بنا می‌شده است، تزئینات و سازه بنا ماهیتاً درهم ‌تنیده و یکی هستند. به این معنا که سازه بنا ساخته نمی‌شده تا بعداً تزئینات به آن اضافه شود، بلکه درهم‌تنیدگی سازه و تزئین مشاهده می‌شود. در روند ساخت بنا، ضمن آنکه خشت‌ها و آجرها چیده می‌شود تا دیوارها بالا بیاید، گره‌سازی‌های آجری ساده یا در ترکیب با کاشی شکل می‌گیرد و ساخته می‌شود. بنابراین نوعی یکپارچگی ماهوی در بنا ایجاد می‌شود که آن را تبدیل به ‌نوعی ابژه واحد می‌کند. ابژه‌ای که همه ابعاد وجودی‌اش از پیش فکر و طراحی شده است و به هنگام ساخت و اجرا، امکان خطا و اشتباه وجود ندارد. این امر بنا رابیش‌ازپیش تبدیل به یک اثر هنری واحد تبدیل می‌کند. گره‌سازی با آجر و کاشی در شیوة معماری رازی شکل گرفت. به این نحو که قطعاتی از کاشی در لابه‌لای آجرچینی دیوارها به کار می‌رفت و موجب خلق زیبایی در بنا می‌شد. کهن‌ترین نمونه از این کار در برج اتابک کرمان برجای مانده است که در آن اجزای کاشی از طریق گچ‌کاری دورسازی شده و بعد ازآن با گره‌سازی آجری کامل شده است.

ایشان در ادامه گفت: امروز بناهای زیادی باقی مانده است که یا کل بنا یا هسته اولیه آن ریشه در شیوه معماری رازی دارد. ازجمله می‌توان به برج لاجیم، برج رادکان، مسجد جامع اردستان، مسجد جامع قزوین، بخش‌های زیادی از مسجد جامع اصفهان و رباط شرف در نزدیکی سرخس در خراسان و گنبد علویان در همدان اشاره کرد. آرام‌آرام ایوان به یکی از اندام‌های اصلی مسجد تبدیل شد و ساختار فضایی مساجد از شبستان‌های ستون‌دار به‌سوی گنبدخانه‌های حیاط‌ دار با ایوان‌های مرتفع تحول یافت. برخی از محققان تاریخ معماری ایران معتقدند به دلیل تغییرات بنیادینی که در این دوران در معماری ایران اتفاق افتاد و معماری دوره‌های بعد را حتی تا دوران قاجار تحت تأثیر خود قرار داده است، شیوه رازی با اهمیت‌ترین شیوه معماری ایران است.

علی اکبری اذعان داشت: مجموعه تحولات معماری در این دوران می‌رساند که آموزه‌های اسلام به‌مثابه یک دین، اینک بر جان دل ایرانیان نشسته است و آنان این دین آسمانی را درونی و عمق مفاهیمش را درک کرده‌اند و توانسته‌اند به اتکای عمیق شدن در مختصات راه و روشی که این آیین برای سعادتمندی انسان نشان داده است، با هنر سرپنجه هنرمندان مسلمان که اینک حدی از عرفان اسلامی را چشیده‌اند، سطحی از زیبایی، وقار و شکوه را در مصالح مادی خاکی به واسطه هندسه، تناسبات، ریاضیات و فهم ادراکات انسان از محیط‌، متبلور سازند که تا قرن‌ها بعد همان مسیر پیموده شود و راه تعالی بپیماید. ری در این میان نقطه عطفی است که هنر، معماری و شهرسازی ایران را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد. باید توجه داشت که فضای معنوی حاکم بر ری در قرن سوم هجری با حضور حضرت عبدالعظیم حسنی^(ع) و پس از ایشان،‌ سکونت شمار فراوانی از سادات و نیز مریدان و اصحاب امام موسی کاظم^(ع) و امام رضا^(ع) در این شهر، در تعمیق اندیشه‌های ناب اسلامی در میان مردمان ری، تأثیرگذار بوده و اتمسفری ایجاد کرده است که ساکنان ری از آن استنشاق می‌کرده‌اند و این امر بر زیبایی اندیشه‌شان اثرگذار بوده است. هرچند ری یک‌بار توسط سلطان طغرل فرزند ارسلان سلجوقی و یک‌بار بر اثر حملة مغولان ویران شده و نیز نزاع‌های فراوانی پیش‌ از این در میان فرقه‌های مختلف اسلامی با شیعیان در آن جاری بوده و موجب وارد آمدن خسارات فراوانی به ساختار کالبدی شهر شده است اما هر بار همچون ققنوسی از خاکستر خود برخاسته و حیات دوباره‌ای گرفته است و همچنان به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز تمدنی ایران، ایفای نقش می‌کند.